SUÇUN MALİYETİ
Suçlar topluma yönelmiş haksızlık ve tehditler olarak algılanırken, ceza kanunlarında düzenlenen normlara aykırı davranışlar olarak tanımlanmaktadır. Her suç mağdur üzerinde doğurduğu neticeler dikkate alındığında yerine göre haksızlık, zorbalık, acı ve ızdırap içerse de suçların neticeleri tehlike ve zarar olarak sınıflandırılmaktadır. Trafikte zikzaklar oluşturarak giden kişi trafik güvenliğini tehlikeye sokmak, trafik kazası yaparak birilerini öldüren taksirle ölüme sebebiyet vermek suçunu işlemekte, birincisinde suçun neticesi tehlike ikincisinde bir zarar olarak tanımlanabilmektedir.
Suçların dar anlamda mağduru suçla muhatap olan ve zarar gören birey iken, geniş anlamda mağduru tüm toplum olmaktadır. Bu nedenledir ki kimi suçlar mağdurun şikayete tabi olarak soruşturulup kovuşturulurken, diğer bir kısım suçlar kamu iradesi tarafından resen takip edilmekte bu suçlarda mağdurun şikayetçi olup olmaması önem arzetmemektedir.
DAR ANLAMDA SUÇLARIN MALİYETİ
Suçların yukarıda belirttiğimiz üzere dar anlamda mağduru bireydir. Bir yaralama suçunun bireye maliyeti kişiye karşı suçlarda tedavi masrafları, mala karşı suçlarda uğranılan zararın giderilmesi ve eski hale getirme olarak karşımıza çıkmaktadır. Kimi ülkelerde mağdur destek/yardım fonları ile mağdurların zararları karşılanmakta iken ülkemizde mağdurların zararı genel sağlık sigortaları ve bireysel sigorta sistemi ile giderilmekte, eğer mağdur bir sigorta sistemine dahil değilse tüm zararı kendisi doğrudan karşılamak zorunda kalmaktadır. Mağdurlar zaman zaman mağduriyetlerinin mali neticelerinin tazmini için yargı mercilerinde haklarını aramak zorunda kalmakta ancak bu da kendi içinde taşıdığı rizikolar nedeniyle kimi zaman haklarına ulaşmak yerine yargılama sürecinin beklediği gibi sonuçlanmaması üzerine mağduriyeti daha da artabilmektedir.
GENİŞ ANLAMDA SUÇLARIN MALİYETİ
Her suç aynı zamanda topluma yönelmiş bir tehdit olarak da kabul edilmektedir. Gerçekten işlenen her suç toplumda korku, kaygı, panik ve yerine göre somut mali bir zarara netice verebilmektir.
Farklı suçlar açısından durumu değerlendirecek olursak:
Vücut bütünlüğüne karşı suçlar mağdurun sağlık giderlerini karşılamasının yanında genel sağlık sigortası sistemine getirdiği yük gözlerden kaçmamaktadır.
Hırsızlık suçu bir mağdurun mallarının bir kısmının çalınması ile neticelenirken, suç soruşturması, failin yargılanması ve cezaevi giderleri mağdurun zararının üzerine toplumsal bir zarar olarak eklenmektedir. Bu faaliyetler kapsamında cezaevi hizmetleri nazara alındığında dünya genelinde bir mahkumun günlük gideri 50 amerikan dolarının altına düşmemektedir. Ülkemizde de durum bundan farklı değildir.
Beyaz yaka suçlar olarak bilinen, dolandırıcılıktan yolsuzluğa kadar evrak üzerinde yapılan tüm suçlarda çok basit hareketlerde bireyler ve kamu idaresi çok büyük mali yükler altına girmektedir. Beyaz yaka suçlardan olan vergi kaçakçılığı ile devlet onlarca şirketin ödediği vergiyi bir anda kaybedebilmektedir.
Toplumun suça karşı müdafası ve muhafazası bir bütünlük içinde ele alınmakta, önleyici, yargısal ve onarıcı kamusal faaliyetleri gerektirmektedir. Tüm bü faaliyetlerin yürütülmesi kapsamında insan kaynakları ve idari giderler oldukça büyük mali külfet oluşturmamtadır.
SUÇLA MÜCADELEDE ÖNLEMİCİ FAALİYETLER
A- ÖNLEYİCİ HİZMETLER
I- Suç kolluk hizmetleri: Emniyet, jandarma, gümrük orman ve sahil güvenlik faaliyetleri başlıca kollok faaliyetleridir. Tüm bu birimlerin asli fonksiyonu suçları önlemeye ilişkin tedbirler almaktadır. Emniyet birimleri ele alındığında tüm emniyet birimlerinin yaklaşık 1/3 ü adli kolluk faaliyeti yürütürken, geri kalan birimler suçların oluşmasına ilişkin araştırma, tedbir ve önleme hizmetleri yürütmektedir. Bu faaliyetler gerek insan kaynakları gerekse teknik donanım bakımından ciddi maliyetleri içinde barındırmaktadır.
II- Önleyici idari faaliyetler: İdari faaliyet yürüten tüm kamu kurum ve kuruluşları görevleri çerçevesinde suç oluşumuna engel olucu faaliyetler yürütmektedir. Kültür Bakanlığının yürüttüğü kültür varlıklarının korunmasına ilişkin hizmetler, Tarım Bakanlığı ve Sağlık Bakanlığınca gıda ve ilaç sektöründe yürütülen önleyici sağlık faaliyetleri, belediyeler tarafından imar, çarşı pazara ilişkin yürütülen faaliyetler hep suçların oluşumuna engel olmak üzere yürütülen faaliyetlerdir. Bu faaliyetler de ciddi maliyetler oluşturmaktadır.
B- YARGISAL FAALİYETLER
I- Suç soruşturma faaliyetleri: Bir suçun oluştuğu haberinin alınması ile başlayan soruşturma süreci, adli kolluk faaliyetlerini, adli tıp hizmetlerini ve savcılık işlemlerini içine almaktadır. Soruşturma faaliyetleri oldukça pahalı hizmetlerdir. İnsan kaynakları giderlerinden, suç soruşturmasında kullanılan inceleme yöntemleri ve tekniklerine ilişkin çalışmaların tamamı ciddi bir yekun oluşturmaktadır.
II- Yargılama faaliyetleri: Suçluların mahkemeler önünde yargılanması olup daha çok insan kaynakları maliyetlerini oluşturmaktadır. Buna rağmen yargılama aşamasında da adli tıp hizmetlerinden faydalanılmaktadır.
C-ONARICI FAALİYETLER
I- Cezaevi Faaliyetleri: Cezaevi faaliyetleri aslında suç önleyici hizmetler içinde de yer almaktadır. Ancak yeni penoloji akımı 18. yüzyından buyana cezaevlerinin en önemli fonksiyonu suçluların ıslahını hedeflemektedir. Cezaevi hizmetleri tamamen gidere dayalı hizmetlerdir. Mahkumların barınma, iaşe, sağlık ve eğitim giderlerinin tamamı devlet tarafından karşılanmaktadır.
II- Sağlık faaliyetleri: Bir suç nedeniyle sağlığı bozulan suç mağdurlarının iyileştirilmesine ilişkin hizmetlerdir. Suç nedeniyle meydana gelen yaralanma ve ölümler nedeniyle devletin ve genel sağlık sigortası hizmetleri ile bireysel sağlık sigortası hizmetleri üzerinde büyük külfet oluşturmaktadır.
III- Maddi zararların tazmini faaliyetleri: Bu başlık sigorta hizmetlerini karşılamaktadır. Devletin bireyleri suçlara karşı koruma yükümlülüğüne gereği gibi yerine getirmemesi nedeniyle idare gerek toplumsal gerekse bireysel suç mağduriyetlerinde mağdurların zararlarını tazmin etmektedir. Ülkemizde bu başlık daha çok terör suçlarında gündeme gelmekle birlikte dünyanın gelişmiş ülkelerinin pek çoğunda bu hizmetler kamu tarafından yürütülen mağdur destek fonları üzerinden sağlanmaktadır.
SONUÇ
Ülkemizde suçla mücadelenin maliyetine ilişkin ülkemizde istatistiksel ve mali tablolara dönüştürülmüş verilere ulaşılamamaktadır. Ancak Amerika İngiltere gibi ülkelerde herbir suçlunun ülkeye maliyeti kalem kalem hesaplanmaktadır.
Sonuç olarak suç maliyetinin hesabında dikkate alınması gereken kalemlere ilişkin bir liste aşağıda yer almaktadır.
Buna göre:
Kolluk Birimleri: Emniyet, Jandarma, Gümrük, Orman, Sahil Güvenlik faaliyetlerinin tamamına ilişkin giderler
Adalet Bakanlığının tüm giderleri
Sağlık, Tarım, Kültür, Şehircilik bakanlıklarının giderlerinin belli bir bölümü
Sosyal Güvenlik Kurumu giderlerinin belli bir bölümü bir kısmı
Özel sigorta hizmetlerinin belli bir bölümü
Yerel yönetimlerinin zabıta ve denetim faaliyetleri kapsamında yapmış oldukları tüm harcamalar,
Suçla mücadele kapsamında harcanan giderlerdir.
Bütün bu giderler yerine kriminoloji ve penoloji bilimlerinin verilerini ciddiye alarak çok daha düşük maliyetlerle önleyici ve onarıcı sistemlerin kurulması ile sürdürülübilir kalkınma ve toplumsal huzura ulaşma mümkün olabilecektir.